تحدید: الگوی جهش

ممکن است ایده های پژوهشی درخشانی در رشته های علمی مختلف به ذهن ما برسد و چون ما شناختی از آن رشته ها نداریم هرگز آنها را عملی نکنیم.می دانید چرا؟ چون دنیای ناشناخته مانند اتاقی تاریک موهوم و ترسناک است. به عنوان نمونه دانش آموزی در بین سالها 85 تا 88 ورزش تخصصی دو و میدانی را دنبال میکرده و چندین قهرمانی کشور داشته، امّا ناگهان به دلیل آسیب جسمی مجبور می شود با ورزش حرفه ای خداحافظی کند. پس از آن تصمیم میگیرد به ایده ای پژوهشی در رشته ادبیات فارسی بپردازد در حالی که هیچ شناختی از آن رشته ندارد و این همان دنیای ناشناخته و تاریک است! راستی، زمانی که ما وارد یک اتاق تاریک میشویم چه می کنیم؟ ابتدایی ترین عمل هر انسانی این است که دست دراز می کند تا مرز های خودش را شناسایی کند، این اتاق چقدر وسعت دارد؟ چه چیزی در وسط اتاق وجود دارد؟ و... در دنیای ایده های پژوهشی چگونه میتوان این الگوهای طبیعی ذهن انسان را شبیه سازی کرد؟ آقای نگارنده الگویی را به دانش آموزان پیشنهاد کرده که پس از انتخاب ایده خود، به تحدید آن بپردازند. به این شکل که با الگوی شبکه ای تعداد زیادی مقاله علمی-پژوهشی و کتاب در رابطه با ایده خود دانلود نمایند و خیلی سریع و در بازه ای چند روزه چکیده تمام مقالات را بخوانند و کتابها را خیلی سریع تورق نمایند. در واقع این روش همان کاری است که انسان به صورت ناخودآگاه در اتاق تاریک انجام می دهد. بر اساس نتایج بدست آمده از دانش آموزان، این عمل به طور چشم گیری ترس آنها را از پرداختن به ایده ای که هیچ شناختی از رشته، علم و روش آن ندارند؛ کاهش می دهد. این روش به عقیدۀ نگارنده چیزی به عمق علم دانش آموزان اضافه نمی کند، بلکه ممکن است این شناخت سطحی، توهمِ شناخت دقیق از یک علم را نیز به آنها القاء کند، امّا بازهم با اشاره به الگوهای طبیعی می دانیم که دلفین برای بیرون جهیدن از آب باید ابتدا کمی از سطح آب پایین برود، تا بتواند مجال صرف انرژی برای بیرون جهیدن از آب و لذت سرمستانه یک پرش جانانه ی روی آب را تجربه کند. دانش آموزان نیز برای رسیدن به قله های پژوهش باید همین الگوی طبیعی را طی نمایند. در ادامه به دومین مشکل پژوهش دانش آموزی پرداخته می شود. پس از اینکه دانش آموزان ایده ای پژوهشی را انتخاب می کنند نسبت به آن اینرسی یا جذبه پیدا می کنند زیرا آن موضوع حاصل کشف شخصی آنهاست و حاضر نیستند با دلایل علمی مانند موفقیت پذیر نبودن یا قابل اجرا نبودن هم آنها را کنار بگذارند. با انجام دادن الگوی تحدید اتفاقی در دانش آموزان رخ می دهد که به واسطه آن دانش آموزان در روندی منطقی-روانی خودشان به تجزیه و ترکیب ایده های خود می پردازند و جنبه های غیرقابل پژوهش ایده هایشان را شناسی می کنند که این خود دستاوردی بزرگ در پژوهش دانش آموزی است. [در سخنرانی چند نمونه از دانش آموزان در قالب مصاحبه مورد تحلیل و بررسی قرار گرفتند]